فهرست مطالب

بلور شناسی و کانی شناسی ایران - سال پانزدهم شماره 2 (پیاپی 30، پاییز و زمستان 1386)

مجله بلور شناسی و کانی شناسی ایران
سال پانزدهم شماره 2 (پیاپی 30، پاییز و زمستان 1386)

  • 262 صفحه، بهای روی جلد: 50,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1386/07/09
  • تعداد عناوین: 15
|
  • احمد جهانگیری*، محسن موید صفحات 259-270

    در غرب مرند و در ناحیه قخلار، سنگهای آتشفشانی میوسن بالایی تا پلیستوسن با ترکیب متوسط تا اسیدی، و سنگهای بازیک قلیایی و دایکهای لامپروفیری، برونزد گسترده ای دارند. درون سنگهای تراکی آندزیتی این ناحیه برون بوم را سنگهای کربناتیتی - سیلیکاتی تشکیل داده اند که بر اساس مطالعات کانی شناسی این کربناتیتها از نوع کربناتیت - کلسیتی هستند. کانیهای کلسیت، دیوپسید، آنورتیت، فلوگوپیت، آمفیبول، آپاتیت، بیوتیت و تیتانو - منیتیت اجزای تشکیل دهنده این رخساره برون بومی اند که در گروه کربناتیتهای کلسیک و آبدار قرار می گیرند. سنگهای داسیتی این منطقه نیز حاوی گویچه هایی از کربناتها هستند که از کلسیت و کانیهای درشت شکل دار آپاتیت تشکیل شده اند. این زینولیتها از نظر ژیوشیمیایی با مقادیر بالای p2O5، Fe2O3، MgO، و عناصر Zn، Cu، V، Ni، و Cr نسبت به سنگ میزبان دیده می شوند. الگوی عناصر کمیاب آنها تفریق یافته (Ce/ Yb)N = 24-29 و بدون بی هنجاری منفی Eu است. خاستگاه این سنگهای برون بوم به ذوب بخشی ناترازمند با نرخ کم گوشه دگر نهاده نسبت داده می شود. دگرنهادی گوشته می تواند به وسیله مواد فرار آزاد شده از صفحه اقیانوسی فرورونده، و یا آبگون سیلیکاتی حاصل از ذوب صفحه فرورونده صورت گرفته باشد. می توان گفت که همراهی کربناتها و سیلیکاتها به صورت سنگ برون بوم، با پدیده آمیختگی و اختلاط ناپذیری آبگون سیلیکاتی و کربناتیتی باشد.

    کلیدواژگان: سنگ برون بوم، قخلار، کربناتیت - سیلیکات، دگرنهادی گوشته
  • محمدحسین یوسف زاده*، مسیب سبزه ئی صفحات 271-292

    منطقه مورد مطالعه، در جنوب غربی شهرستان بیرجند)خراسان جنوبی(واقع است. واحدهای لیتولوژیکی مورد بحث، شامل بخشهایی از افیولیت ملانژ شرق کشور، با سن اواخر کرتاسه، ته نشستهای فلیش کرتاسه و پالیوژن، کنگلومرای نیوژن و سنگ های آتشفشانی ترسیر است. لیستونیتهای منطقه غالبا به صورت رگه ای و به رنگ زرد و قهوه ای و در راستای سطوح گسلها، مرز واحدها، سطوح لایه بندی، و بر گوارگی دیده می شود. تاثیر گرمابیهای حاوی CO2 بر واحدهای یاد شده، تحت شرایط فیزیکوشیمیایی و تردمودینامیکی مناسب، باعث واکنشهای لیستونیت زایی شده است. بررسیهای صحرایی و میکروسکوپی مبین آن است که فرایندهای دگرسانی شامل واکنشهای پیش درآمد لیستونیت زایی)به ویژه واکنشهای مربوط به تشکیل سرپانتینیت و تالک در سنگهای اولترابازیک(و واکنشهای اصلی لیستونیت زایی است که طی آن، پاراژنز کانیایی اولیه سنگها تبدیل به مجموعه سیلیسی - کربناتی)لیستونیت(شده اند. فراوانی و نوع کانیهای تشکیل دهنده لیستونیتها به ترکیب سنگ اولیه، PH و Eh محیط، دما و فوگاسیته CO2 و H2O بستگی دارد. بررسیهای میکروسکوپی و XRD موید حضور منیزیت، برونریت، دولومیت، کلسیت، اسمیت زونیت، کوارتز، کلینوکلر، تالک، موسکویت، کرومیت، پیریت، و مگنتیت است. داده های SEM و بررسی مقاطع صیقلی نیز وجود سولفورهای آهن، نیکل و آهن - نیکل - کبالت را نشان می دهد که می تواند به عنوان کانیهای همراه، برای پی جویی عناصری مثل طلا، نقره، جیوه و... مورد نظر باشد.

    کلیدواژگان: لیستونیت، اولترابازیک، گرمابی، خوسف
  • قاسم قربانی* صفحات 293-310

    منطقه کوه زر در حدود 75 کیلومتری جنوب شرقی سمنان واقع شده است. تجزیه نقطه ای پلاژیوکلازهای موجود در برونبومهای ریزدانه مافیکی و سنگ های پلوتونیکی میزبان نشان می دهد که علاوه بر منطقه بندی عادی و نوسانی دارای منطقه بندی وارون نیز هستند، به طوری که هسته بلورهای پلاژیوکلاز، در نمونه های با منطقه بندی وارون در برونبومها، دارای ترکیب اولیگوکلاز و آندزین است، و حاشیه آنها به ترتیب از آندزین و لابرادوریت تشکیل شده است. بررسی ترکیب شیمیایی کانی های بیوتیت موجود در سنگ های میزبان نشان می دهد که دو نوع بیوتیت در سنگ های میزبان گرانودیوریتی وجود دارند که یک نوع دارای TiO2)با میانگین 4.8 درصد(، Al2O3)با میانگین 12.84 درصد(و MgO)با میانگین 15.38 درصد(بالا، و SiO2 برابر با 36.89 درصد(پایین و مشابه با مقادیر این عناصر در برونبومهای ریزدانه مافیکی)میانگین TiO2 برابر با 4.67 درصد، Al2O3 برابر با 13.03 درصد، Mg برابر با 15.19 درصد و SiO2 برابر با 37.23 درصد(، نوع دوم فقیر از TiO2)با میانگین 0.04 درصد(و MgO)با میانگین 0.02 درصد(و غنی از Al2O3)با میانگین 18.09 درصد(و SiO2)با میانگین 64.5 درصد(است. میزان این عناصر در بیوتیت های سنگ های میزبان مونزودیوریتی مشابه با برونبومهای ریزدانه مافیکی هستند. بررسی پیروکسین های موجود در برونبومها و سنگ های میزبان بیانگر تشابه ترکیب شیمیایی بین آنهاست. این ویژگی ها، به علاوه الگوها و فراوانی های عناصر کمیاب در برونبومها، وجود نفوذی ریز بیوتیت و هورنبلند در فلدسپارها، دایک های همزمان با نفوذ، ماهیت منطقه بندی پلاژیوکلاز و غیره، نشان دهنده دخالت فرایند آمیزش ماگمایی در پیدایش سنگ های مورد مطالعه است.

    کلیدواژگان: برونبومهای ریزدانه مافیکی، شیمی کانی ها، آمیزش ماگمایی، جنوب شرقی سمنان
  • داریوش اسماعیلی، مستانه حق نظر*، حجت الله جهانگیری، عبدالله کوثری صفحات 311-332

    منطقه نظام آباد بخشی از کمپلکس گرانیتوییدی بروجرد)غرب ایران(است که به وسیله رگه های کوارتز - تورمالین متعددی با ضخامتی در حدود 0.5 تا 2 متر قطع شده است. بر اساس مطالعات کانی شناسی و نتایج آنالیزهای ریزگمانه الکترونی، تورمالین این رگه ها و سنگ میزبان کوارتزدیوریتی از نوع شورلیت - دراویت با تمایل به سمت دراویت بوده و به ترتیب در گروه تورمالین های قلیایی و کلسیک قرار می گیرند. تغییرات نسبت FeO*/ (FeO* + MgO) تورمالین های مورد مطالعه بین 0.5 تا 0.8 است که نشان دهنده موقعیت خاستگاه تغذیه کننده این رگه ها در فاصله ای در حدود 1 کیلومتری از محل رگه هاست. وجود ساختاری با منطقه بندی)اپتیکی(، طیف ترکیبی گسترده، مقدار منیزیم بیشتر در مقایسه با آهن، میزان فلورین مشابه رگه های گرمابی، تمایل آنها به قرارگیری در گستره دورتر و خارجی بردارهای مربوط به تورمالین های ناقص از لحاظ پروتون ها و قلیایی ها، و رگه ای بودن این تورمالین ها نشان می دهند که رگه های یاد شده از نوع گرمابی بوده و احتمالا در اثر آبزدایی سنگ های ته نشستی دگرگون شده، و اختلاط آنها با آبگون ماگمایی در یک سیستم شیمیایی باز حاصل شده است.

    کلیدواژگان: تورمالین، کانی شناسی، نظام آباد، رگه های گرمابی
  • مهدی اسکویی*، مازیار امیر منوچهری صفحات 333-344

    دیودهای پیشرفته لیزری از یک لایه نازک بلوری دوبعدی در حدود 10 نانومتر ساخته می شود. بهره اپتیکی در لایه های نازک برای تقویت نور خارج شده، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. لایه های نازک بلوری دوبعدی باعث تغییراتی در نوارهای انرژی رسایش و ظرفیت در مقایسه با بلورهای سه بعدی می شود که نتیجه آن افزایش نرخ باز ترکیب الکترون و حفره در لایه های نازک است. سطوح انرژی زیر نوارهای تشکیل شده در نوارها با معادله ویژه ای محاسبه می شود. بر همین اساس جرم های موثر الکترون و حفره نیز در زیر نوارهای انرژی مشخص خواهد شد. معادله ویژه ای بر اساس روش های عددی همچون روش نیوتن ساخته شده است. ساختار دیودی که در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است از یک لایه نازک بلوری GaAs به ضخامت 7.5 تا 8.5 نانومتر که بین دو لایه AlGaAs که دارای سد پتانسیلی بیشتر از GaAs است در نظر گرفته شده است. محاسبات مربوط به تغییر میزان درصد آلومینیوم از 15 تا 45 انجام و نمودار آنها رسم شده اند. نتایج حاصل نشان می دهد که همراه تغییرات در درصد آلومینیوم میبایستی ضخامت لایه های نازک نیز بهینه سازی شود که در این کار پژوهشی ضخامت لایه نازک برابر با 8.5 نانومتر و درصد آلومینیوم در لایه نازک AlGaAs برابر 25 درصد بر اساس مدل بندی محاسبه شده است.

    کلیدواژگان: نانومتری، دیود لیزری چاه کوانتومی، سطوح شبه فرمی، زیر نوارهای انرژی، بهره اپتیکی
  • معصومه خاتمیان اسکوئی*، رقیه قنبرپور صفحات 345-356

    زیولیت X مورد استفاده در این کار پژوهشی از کایولن زنوز تهیه شده که پس از مبادله یون در محلول سولفات وانادیل، زیولیت از نوع VOX به دست آمد. لیگاند Salen حاصل واکنش تراکمی سالیسیل آلدهید با اتیلن دی آمین، و کمپلکس کپسوله شده VO (salen) در منافذ زیولیت در اثر واکنش لیگاند salen با زیولیت VOX در اتانول، در یک فرایند بازروانی، به دست آمد. محصول به دست آمده به روش های FT-IR، XRD، SEM (EDX) مورد شناسایی قرار گرفت.

    کلیدواژگان: زئولیت X، تبادل یون، کپسوله کردن، کمپلکس های شیف - باز وانادیل
  • قدرت ترابی*، ایرج نوربهشت، نرگس شیردشت زاده، تهمینه پیرنیا صفحات 357-382

    ز سنگ های دگرگون موجود در افیولیت ملانژ نایین می توان به اسکارن ها اشاره کرد. اسکارن ها حاصل دگرگونی مجاورتی توده های نفوذی تونالیتی با سنگ های آهکی مجاور و بخش های کربناته چرت های نواری هستند. به این ترتیب بخش های آهکی به اسکارن و بخش های نواری که شامل لایه های آهک و لایه های چرت است، به متاچرت های نواری تبدیل شده اند. اسکارن ها حاوی کانی های کربنات)کلسیت(، کلینوپیروکسن)دیوپسید(، گارنت)گروسولار - آندرادیت(، ولاستونیت، اسفن و اپیدوت اند. کانی های موجود در تونالیت ها نیز شامل کوارتز، پلاژیوکلاز)آلبیت - الیگوکلاز(، فلدسپات پتاسیک)ارتوکلاز(، گارنت)آلماندین - اسپسارتین(، پرهنیت است. با توجه به مجموعه کانی های موجود در اسکارن ها و با استفاده از زمین دماسنج گارنت - کلینوپیروکسن، با سنجه بندی های مختلف، دمای تشکیل این اسکارن ها در حدود 440oC تا 650oC رخداد این دگرگونی در حد رخساره هورنبلند هورنفلس تا بخش هایی از رخساره پیروکسن هورنفلس بوده است.

    کلیدواژگان: اسکارن، افیولیت، تونالیت، زمین دماسنجی، نایین
  • حسن رمضانپور*، راحله احسانی، محمدعلی زنجانچی صفحات 383-400

    ترکیب کانی شناسی و ژیوشیمیایی خاک های سه پدون شاهد تشکیل شده از سنگ مادر آندزیت بازالتی، بازالت آندزیتی و فیلیت، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج با روش فلویورسانی پرتو ایکس نشان داد که پیشرفت هوادیدگی سنگ ها با تجمع تدریجی Fe, Al, Mg, Ti و H3O+ و تخلیه Si, Ca, K, Na در خاک همراه بود، هر چند روند تخلیه و تجمع در سنگ های مختلف، تفاوت داشته است. بر اساس نتایج پراش سنج پرتو ایکس، کانی های غالب بخش رس در آندزیت بازالتی و بازالت آندزیتی شبیه بودند، ولی میزان تغییر شکل میکا به اسمکتیت یا ورمیکولیت در بازالت آندزیتی بیشتر از آندزیت بازالتی بوده است. این فرآیند تخریب کانی را به دو دلیل نشان می دهد: 1- افزایش اسمکتیت و ورمیکولیت با کاهش میکا در افق سطحی. 2- وجود کانی مخلوط نامنظم میکا- اسمکتیت یا ورمیکولیت در عمق بیشتری (170cm) از خاک بازالت آندزیتی در مقایسه با خاک آندزیتی بازالتی (75cm). از طرف دیگر، میکا و کلریت از کانی های مهم بخش رس فیلیت هستند. که به صورت مخلوط با ورمیکولیت بوده اند ولی عدم حضور اسمکتیت در فیلیت را ممکن است به عدم پایداری آن در شرایط به شدت اسیدی یا موقعیت یون آهن در شبکه کانی کلریت)حضور بیشتر آهن در ورقه هیدروکسید بین لایه ای(نسبت داد.

    کلیدواژگان: کانی رسی، ژئوشیمی، فلوئورسانی پرتو ایکس
  • محمد اخوان قالیباف*، امیرحسین کوهساری صفحات 401-412

    ین کار پژوهشی در حاشیه مرطوب گودالهای نمکی)کویر(سیاه کوه یزد در شمال غرب شهرستان اردکان انجام گرفت. غالب بودن یونهای کلسیم و سولفات منجر به تبلور گچ در نزدیکی سطح آب زیرزمینی در خاک شده است. از عمق و نزدیک سطح آب زیرزمینی تا سطح خاک سیستم آهک - ژیپس - کلرورسدیم - آب و فشار گاز دی اکسیدکربن (CaCO3-CaSO4, 2H2O-aCl-H2O-PCO2) به سیستم ژیپس - سولفات سدیم - کلرورسدیم و آب (CaSO4, 2H2O-Na2SO4-NaCl-H2O) تغییر می یابد. نتایج حاصل نشان می دهد که از عمق یک متری و نزدیک به سطح آب زیرزمینی تا سطح خاک، به تدریج میزان قدرت یونی کاهش یافته و ضریب فعالیت یونها افزایش می یابد. از این رو در نزدیکی سطح ایستابی افزایش غلظت مولار یونهای کلسیم حاصل از گچ منجر به افزایش میزان کلسیم تبادلی و محلول و کاهش سدیم تبادلی در سیستم شده که این تاثیر تا سطح خاک ادامه یافته تا به تعادل نسبی نزدیک شود. جا به جایی کلسیم به جای سدیم روی سطوح تبادلی و وجود سولفات در فاز آبی تشکیل کانی های سولفات سدیم را به دنبال دارد که سرعت ته نشستی کانی های سدیمی)سولفاتی - کلریدی(با توجه به میانگین تبخیر سالانه 900 میلیمتر در ناحیه مورد مطالعه 1800 تن در هکتار در سال برآورد می شود. همچنین نتایج به دست آمده نشان داد که نوار 7 لندست 7 قابلیت بیشتری در تفکیک کانی های تبخیری سولفاتی از کلریدی و نیز کانی های سدیمی از کلسیم را دارد.

    کلیدواژگان: نمکهای تبخیری، ترمودینامیک، نوع سولفاته شوری
  • ناصر تجبر*، محمدرضا علی نژاد، نیما یوسفی صفحات 413-422

    ابررسانای Bi1.7Pb0.3Sr1.97Ca2.03Cu3.1Oy به روش سل - ژل تهیه و اثر افزودن ذرات WO3 و MnO2 بر خواص آن بررسی شد. مطالعات ساختاری نشان می دهد که نمونه های نهایی دارای همگنی مناسب و بیشتر از فاز 2223 و با درصد کمتری از فاز 2212 تشکیل شده اند. مطالعه الگوهای پراش پرتو X نشان می دهد که نفوذ یونهای W6+ به درون فاز ابررسانا برای درصدهای وزنی بیش از 2 به طور چشمگیری افزایش می یابد. بعلاوه، یونهای W6+ نفوذی، ترجیحا جایگاه های شبکه ای 4e و 2a متعلق به یونهای Cu را اشغال می کنند. اندازه گیری های الکتریکی نشان می دهند که نمونه حاوی 1 درصد وزنی WO3 بهترین خواص ابررسانایی را دارد و برای درصدهای بالاتر، ابررسانایی تضعیف می شود. بهترین خواص ابررسانایی برای نمونه حاوی 0.5 درصد MnO2 در دمای تفجوشی 830oC مشاهده شد.

    کلیدواژگان: ابررسانایی، سل - ژل، Bi(Pb)SrCaCuO، WO3، MnO2
  • عبدالحمید انصاری*، امیرحسین کوهساری صفحات 423-438

    کویر سیاه کوه یکی از بزرگترین کویرهای استان یزد است که در شمال - شمال غرب شهرستان اردکان قرار دارد. در مناطق کویری، زیر پهنه های گوناگونی قابل تشخیص اند که پتانسیل هر یک در دارا بودن کانیهای تبخیری متفاوت در آنهاست. در منطقه کویر سیاه کوه کانیهای تبخیری مختلفی شامل انواع ژیپس)دانه شکری، نودولی، بلورهای شکلدار(، انواع هالیت)رشته ای، استوانه ای، بلورهای هاپری شکل و گلوله ای(و سولفات سدیم تشخیص داده شده اند. سولفات سدیم یکی از ترکیبهای شیمیایی با ارزش اقتصادی فراوان است که یکی از محلهای تشکیل آن مناطق کویری است. این ترکیب برای اولین بار به صورت کانی تناردیت (SO4Na2) که سولفات سدیم بدون آب است، در تعدادی از مناطق جنوب غربی کویر سیاه کوه مشاهده شد. کانی تناردیت در این منطقه، زیر پهنه گلی یافت می شود. در شورابه زیر محیط دریاچه نمکی مقادیری از عناصر مختلف مانند لیتیم، منیزیم، کلسیم، پتاسیم و سدیم اندازه گیری شدند.

    کلیدواژگان: کویر سیاه کوه، کانیهای تبخیری، ژیپس، هالیت، تناردیت، شورابه
  • محمدجعفر محمدزاده*، رضا فلاحت صفحات 439-452

    فعالیتهای آتشفشانی کالک آلکالن و آلکالن موجب فعالیت دوباره آبگونهای کانی زا در منطقه میانه و در نتیجه کانی سازی وراگرمایی شده است. این زون با روند شمالغربی - جنوب شرقی در منطقه میانه تحت تاثیر ساختارهای شمالشرقی - جنوب غربی دستخوش خمیدگی می شود که کانی زایی به زون خمشی یاد شده محدود می گردد. در راستای مطالعه بهینه هاله های دگرسان و ساختارهای منطقه میانه و نیز جداسازی واحدهای سنگ شناسی از داده های سنجنده لندست (ETM+) 7 استفاده شد. با اعمال تصحیحات اولیه روی این تصاویر، پس از پردازشهای لازم، قدرت تفکیک مکانی تصاویر از 30 متر به 15 متر افزایش داده شد. بر اساس الگوهای طیفی کانیهای موجود در سیستمهای دگرسان شده با دو روش نسبتهای باندی و آنالیز مولفه های اصلی داده های ماهواره ای مشخص شد که برازش خوبی با مطالعات زمین شناس داشتند. بر اساس الگوی طیفی کانیهای موجود در سنگهای مختلف، نقشه واحدهای سنگی همراه با نقشه ساختارهای خطی و حلقوی منطقه میانه با استفاده از این تصاویر ارایه شد. نتایج حاصل نشان می دهد، که کاربرد روش PCA به ثبت هاله های دگرسان گسترده تری انجامید. با رویکردی دوباره به نتایج حاصل، بخش غربی منطقه مورد مطالعه به عنوان منطقه ای مستعد و امیدوار کننده از نظر ادامه پی جوییهای معدنی معرفی شد. کنترلهای صحرایی انجام شده، نتایج به دست آمده از هر مرحله را تایید کرده است.

    کلیدواژگان: تصویر ماهواره ای لندست7 (+ETM)، الگوی طیفی کانیها، دگرسانیهای گرمابی، جداسازی واحدهای سنگ شناسی، منطقه میانه
  • فریبرز مسعودی*، محبوبه جمشیدی بدر، زهرا صالحی صفحات 453-470

    استوک گرانیتوییدی دودهک با ترکیب تونالیت تا گرانودیوریت در جنوب روستای دودهک، شمال آبگرم محلات و در منطقه ارومیه دختر، برونزد دارد. بر اساس شواهد سنگ شناختی و تجزیه نقطه ای (EPMA)، پلاژیوکلازها دارای منطقه بندی عادی مشخصی هستند و نیز بافت نگاره ای در آنها مشاهده می شود. این در حالی است که نمونه های جنوب شرقی توده نفوذی متفاوت و دارای بافت میرمکیت بوده ولی بافت نگاره ای در آنها از بین رفته است و پلاژیوکلازها نیز منطقه بندی خود را از دست داده اند. در نمونه های بخش جنوب شرقی، میرمکیت ها از نوع حاشیه ای هستند و پلاژیوکلاز دارای ماکل صفحه شطرنجی است. نتایج تجزیه های XRF سنگ کل روند غیر خطی Rb-SiO2 و K2O-Na2O را نشان می دهد و تجزیه EPMA کانی پلاژیوکلاز ترکیب یکنواخت آلبیتی را نشان می دهد. چنین خصوصیات ژیوشیمیایی و بافتی بیانگر تاثیر دگرنهادی آلکالن در تشکیل میرمکیت و یکنواخت کردن پلاژیوکلازها در بخش جنوب شرقی توده نفوذی دودهک است.

    کلیدواژگان: رانیت، میرمکیت، منطقه بندی، دگرنهادی آلکالن، دودهک
  • کانی شناسی و دلایل نبود کرومیتیت در متاپریدوتیت های سرپانتینی شده گوشته افیولیتی جندق (شمال شرق استان اصفهان)
    قدرت ترابی* صفحات 471-492

    یکی از مهمترین واحدهای سنگی افیولیت جندق، پریدوتیت های گوشته اند که چندین فاز سرپانتینی شدن ایستا و پویا، و نیز دگرگون را تحمل کرده است که مهمترین بخش آن متالرزولیت است. این مجموعه افیولیتی زیر دگرگونه هایی از جنس شیست و مرمر قرار دارند که دارای سن پالیوزوییک هستند. همه الیوین ها به سرپانتین تبدیل شده اند. بسیاری از ارتوپیروکسن ها بستیتی و برخی از کلینوپیروکسن ها به صورت ترمولیت دگرگون شده اند. کلینوپیروکسن ها مقاوم ترین کانی در مجموعه اولترامافیک افیولیت در مقابل دگرسانی و دگرگونی را تشکیل می دهند. اغلب اسپینل ها ماگنتیتی شده اند، ولی بخش های میانی برخی از آنها سالم باقی مانده اند. ترکیب اسپینل های کرم دار در همه متاپریدوتیت های گوشته، یکسان بوده و Cr# آنها در حدود 0.46 است. گابروهایی که به درون این متاپریدوتیت ها نفوذ کرده اند رودینگیتی شدند. متاپریدوتیت های این مجموعه افیولیتی جز پریدوتیت های آبیسال است که به رخساره اسپینل لرزولیت تعلق دارند. زمین گرما - فشارسنجی پیروکسن های لرزولیت ها دمای 1041 تا 1178 درجه سانتی گراد و فشار 10.54-15.26 کیلوبار را نشان می دهند. از مهمترین سرشتیهای این پریدوتیت ها نبود کرومیتیت در آنهاست که به لرزولیتی بودن سیستم گوشته، پایین بودن درجه ذوب بخشی، عدم پویایی گوشته در ذوب بخشی مدام و تولید آبگون صعود کننده، و مقدار کم Cr در پیروکسن های آنهاست.

    کلیدواژگان: افیولیت جندق، متاپریدوتیت های گوشته، متالرزولیت، سرپانتینی شدن، دگرگونی، کرومیتیت
  • منیر مجرد*، محسن موذن، محسن موید صفحات 493-514

    سنگهای رسی دگرگون شده شرق شاهیندژ (SMC) با نفوذ گرانیتویید پیچاقچی طی فاز کوهزایی لارامید، به صورت مجاورتی دگرگون شده اند. پاراژنز غالب در سنگهای رسی دگرگون شده شامل کوارتز+ پلاژیوکلاز+ بیوتیت+ کردیریت ±کلریت± آلکالی فلدسپات± مسکویت± آندالوزیت± سیلیمانیت و ± گارنت است. دما و فشار در هاله مجاورتی SMC برای مجموعه حاوی آندالوزیت+کردیریت که فراوان ترین مجموعه کانیایی در هاله مجاورتی است، با استفاده از برنامه THERMOCALC حدود 3.5 کیلوبار و 500oC±50oC محاسبه شده است. بعلاوه محل دقیق واکنش شکست مسکویت+بیوتیت در نمودار دما - فشار 650oC±40oC در فشار یاد شده برآورد شده است. موقعیت دمایی محاسبه شده همخوانی خوبی با داده های تجربی موجود در منابع سنگ شناسی دگرگونی دارد. سنگ های رسی دگرگون شده در بخش شمال شرقی SMC حاوی پاراژنز دمای بالای کوارتز+بیوتیت+گارنت+ سیلیمانیت+ پلاژیوکلاز± کردیریت± آلکالی فلدسپات هستند. با توجه به مجموعه کانیایی و بافتهای میکروسکوپی مشاهده شده، سنگهای هاله مجاورتی در فشار حدود 4 کیلوبار و دمایی معادل <750oC ذوب بخشی را تجربه کرده اند. در سنگهایی که به صورت بخشی ذوب شده اند، پروفیروبلاستهای گارنت همراه با کوارتز دانه درشت دیده می شوند. کردیریت هم به صورت حاشیه هایی از گارنتهای قدیمی و هم در زمینه در طی دگرگونی ناحیه ای تشکیل شده است تمام کردیریتها به پینیت دگرسان شده اند. ادخالهایی از فیبرولیت در زمینه سنگ به فراوانی وجود دارد.

    کلیدواژگان: متاپلیت، THERMOCALC، شکست مسکویت+ بیوتیت، شواهد بافتی، ذوب بخشی، هسته دگرگونی شاهیندژ (SMC)، ایران
|
  • Pages 259-270

    In the west of Marand in Ghekhlar area, the Upper MiocenePleistocene
    volcanic rocks, including intermediate to acidic basic alkaline
    and lampr~phyric, are extensive exposed. Trachy-andesite rocks of this area
    contain carbonatite-silicate xenoliths, which according to mineralogical
    studies, are calcite - carbonatite type. The minerals of calcite, diopside,
    anorthite, phlogopite, amphibole, apatite, biotite and titano-magnetite are
    essential minerals, which belong to calcic and hydrous carbonatite types.
    The dacitic volcanic rocks of this area also contain carbonates globules that
    formed fr9m calcite and euhedral apatites. These xenoliths are
    geochemically characterized by high content ofCaO, Fe203, MgO, P20S, Cr,
    Ni, Y, Cu, Zn which are related to host rock. REE pattern displays
    fractionated pattern (CelYb)N = 24-29 and lack ofEu negative signature. The
    source of these xenoliths can be attributed to disequilibrium partial melting
    of metasomatized mantle by either released fluids from subducted slab or
    silicate melts derived from melting of subducted slab. Association of
    silicates and carbonates in xenoliths can be related to mingling and
    immiscible fluids.

    Keywords: xenolith, Ghekhlar, carbonatite-silicate, mantle metasomatism
  • Pages 271-292

    The studied area is situated in southwestern Birjand (South Khorasan). Lithologic units which are studied contains part of the late Cretaceous coloured melange, Cretaceous and Paleogen flysh sediments, Neogen congolmerate and Tertiary volcanic rocks. The listwaenite of this area often appears along fault zone, boundary of units, bedding planes and schistiosity as yellow and brownish vein. The effect of CO2 bearing hydrotermal solutions on mentioned units, in suitable physico - chemical and termodynamic conditions, caused Listwaenitization reactions. Field and microscopic' studies revealed that alteration process comprises pre-sta~e reactions (specially serpentine and talc forming reactions in ultrabasic rocks) and main reactions of listwaenitization which in primary mineral paragenesis is changed to silisic - carbonate assemblages listwaenite). Abundance and type of minerals is depended on composition of primary rock, PH, Eh, T, PCOl and PH)o' Microscopic studies and XRD analysis show presence of magnesite, breunerite, dolomite, calcite, smithsonite, quartz, clinochlore, talc, muscovite, chromite, pyrite and magnetite. Also SEM analysis and polyshed section studies represents Fe, Ni, Fe-Ni-Co sulphur that must be considered as pathfinder minerals for prospecting of Au, Ag, Hg, ....

    Keywords: lis twaenite, Ultrabasic, Hydrothermal, Khoosf
  • Pages 293-310

    The Kub-e- Zar area is located about 75 Km in southeast of
    Semnan. Electron microprobe analyses of plagioclases of mafic
    microgranular enclaves and plutonic host rocks from Kuh-e-Zar area display
    that they have normal, oscillatory and reverse zoning, so that plagioclase
    cores of reverse zoning in enclaves have oligoclase and andesine
    compositions and their rims have andesine and laboradorite compositions,
    respectively. Investigation of biotite compositions in host rocks show that in
    the host granodiorite rocks, there are two types of biotites. The first type has
    high Ti02 (mean 4.8%), Alz03 mean 12.84%), MgO (meanI5.38%) and low
    Si02 (36.89%), which are similar to mafic microgranular enclaves (mean
    Ti02 4.67%, Alz03 13.03%, MgO 15.19% and Si02 37.23%). the second
    type is depleted in Ti02 (mean 0.04%) and MgO (mean 0.02%) and enriched
    in Al20 3 (mean 18.09%) and Si02 (mean 64.5%). Contents of these elements
    in the biotites of host monzodiorite rocks are similar to enclaves. Chemical
    compositions of pyroxenes in enclaves are similar in compositions to those
    of host rocks. These features, in addition to the patterns and aboundances of
    trace elements in enclaves, the presence of inclusions of fine grain biotite
    and hornblende in feldspares, synplutonic dykes, the nature of the
    plagioclase zoning and etc. display magma mixing and mingling origin for
    generation of these enclaves.

    Keywords: mafic microgranular enclaves, chemistry of minerals, magmamixing, southeast of Semnan
  • Pages 311-332

    Nezamabad region is a part of Boroujerd granitoid comple)( (western Iran) which has been cut by various quartz-tourmaline veins with appro)(imately 0,5 to 2 m thickness, Mineralogical and electron microprobe analyses of the tourmalines in those veins and quartzdioritic host rock show that they are schor! and dravite one in terms of composition (with a general tendency toward dravite end member) and alkaline and calcic type respectively, The FeO*' (FeO*+MgO) ratio of the studied tourmalines are between 0,5 to 0.8, demonstrate that the element·rich fluids have originated from'S; 1 Km for from the veins. Accruing as vein fonn and showing optical zoning as well as widely varying compositions, they have also more magnesium than iron, fluorine amount simi lar to hydrothermal veins and tendency away from alkali· and proton·deficient tourmaline. There fore, it can be concluded that the veins are hydrothermal one and have been formed by dehydration of metamorphosed sedimentary rocks and its mixing with granitic fluids in an open chemical system.

    Keywords: tourmaline. mineralogy, Nezamabad, hydrothermal veins
  • Pages 333-344

    Advanced diode laser consists of a two dimensional thin layer which is about 10 nanometers size. Optical gain of thin layers has a great deal of importance in light amplification. Thin layers cause a modification in conduction and valance bands of bulk materials. · Subbands have been computed through effective mass equations. As a result of this method, particular effective masses are available. These specific equations are formed by numerical methods .Studied structure in this research includes a two dimensional thin layer of GaAs with a quantum well width from 7.5 to 8.5 nanometers, cladded by two layers of AIGaAs which has a larger band gap. Aluminum percentage has been chosen 15 to 45 percent. Results from this study demonstrates that quantum well width should be adjusted according to Aluminum percentage, and the final optimized resu lt, based on the developed optical gain model, is a thin layer of 8.5 nanometers width cladded by a 25 percent of aluminum in AIGaAs materials.

    Keywords: nanometer size, Quantum Well (QW) Diode Lasers, quasi-fermilevels, energy subbands, optical gain
  • Pages 345-356

    In this research, ZeoliteX (Na&6 [(AI02)&6(Si02)u>6].264H20), has been prepared from 2onouz Kaolin. Then VOX·Zeolite has been obtained by treatment of ZeoliteX with vanadyl sulfate solution .The Salen ligand has synthesized by condensation reaction of salisylaldehyde and ethylendiamine. The encapsulated complex, VO (salen), in zeolite pores was prepared by reaction of salen with VOX·Zeolite in ethanol at reflux temperatur.The product was characterized by FT·IR, XRD and SEM (EDX) techniques.

    Keywords: Zeolite X Vanadyl schiff base complexes_Encapsulation_Ionexchange
  • Pages 357-382

    One of the metamorphic rocks in the Nain ophiolitic mclange is skarn which is fonned during the contact metamorphism of intrusive tonalites with their neighboring limestones and carbonate parts of banded cherts. Minerals of these skarns consist of carbonate (calcite). clinopyroxene (diopside). garnet (grossular-andradite). wollastonite, sphene and epidote. Also tonalites contain quartz, plagioclase (albite). alkali feldspar (orthoclase). garnet (almandine-spessartine) and prchnite, Based on mineral assemblages ofNain skarns as well as geothennometry of feldspars existing in relevant granites and also applications of different calibrations of garnet· clinopyroxene geothennometer. the Nain skams fonn at temperatures of about 440 to 650 °C al low pressure during a contact metamorphism which has occurred at hornblende hornfels to pyroxene hornfels facies.

    Keywords: geothermometry, Nain. ophiolite, skarn, tonalite
  • Pages 383-400

    The mineralogical and geochemical composition of the soils of three representat ive pedons fanned on basaltic andesite, andes itic basalt and phyllite were investigated. Results by XRF showed that progressive weathering of rocks have been marked by gradual accumulation of AI, Fe, Ti, Mg. H30+ and depletion of Na, K, Ca and Si in the soi l; although, predominant clay, loss and gain trend of elements was different on the various rocks. Based on x·ray diffraction analysis, minerals in basaltic andesite and andesitic basalt were similar but, the intensity of mica to smectite or vermiculite transformation for latter was relative ly higher than the former. This process revealed the degradation mineral because of two reasons: ( i) - smectite and vermiculite increased whereas mica decreased in surface horizons. (ii}-Irregular mixed layer of mica-5mectite or vermicu lite was present in deeper part (170 cm) of the soils from andesitic basalt but shallower depth (75 cm) of the soi ls from basaltic andes ite. Clay minerals in phyllite were mica and chlorite that stratified with vermiculite. However, the absence of smectite in phyllite might be attributed to more acidic condition or position of the Fe ion in the mineral lattice of chlorite (higher Fe in the interlayer hydroxide sheet)

    Keywords: Clay mineral. Geochemislry. X· ray jluoresctnce(XRF)
  • Pages 401-412

    This study was done in ehe wet marginal part of the Siahkooh playa (Kevir) in Yauf. Iran. which is located in the northwest of Ardakan. The abundance of Ca and SO. iones led to gypsum crystallization ncar the water table in the soil. From depeh to the soil surface, the caC~- CaSO .. ,2H,O -NaCI-H,<)-PCo, soil and water system change to CaSO •• 2H,<)Na1SO .. ·NaCI· Hz{). From water table (I00cm under soil surface) to the soil surface. ionic power was decreased and activty coefteient was incrased respctivcly. Therefore. ncar ground table, gypsum fonn and high concentration of Ca iones from gypsum lead to low amounts of exchangeable Na. This influence has been continued up to soil surface to achieve a relative balance. Replacement ofNa with Ca on the exchangeble surfaces of soil and ex~ of SO .. ioncs formed NaSO .. ineraJs. The precipitation of 1800ton per hectar natrium salts(sulfatic &. coloridic) was estimated wjth respect to the mean of annual evaporation (roughly 900mm) in the studied site. The result also showed that the seventh bands ofI .. odsal7 are more important to diferentiate between sulfate and chloride salts as well as sodium and calcium salts.

    Keywords: Evaporate_oilS - Thermodynamic - Sulfate_alinity type
  • Pages 413-422

    The BiI.7Sbo.JSr..,.,cal.OlCuJ.IOy superconductors are prepared by sol·gel method and the effect ofW~ and MnOz additives on their properties are studied. Structural studies show that the find samples are homogeneous and are mainly composed of 2223 and lower percents of 2212 phases. Analysis ofthe X-ray diffraction patterns indicate that the penetration of~ ions into superconducting phase considerably increases for more than 2 wt% additives. Also. the penetrating ~ ions preferentially occupy 4e and 2a crystallographic sites of eu atoms. The electrical measurements show that the best superconducting properties obtain for the sample with I wt% of WOJ additive, while superconductivity is weakened for higher amounts of WO,. For the sample with O.S wt% of MnOz additive, the best superconducting properties are obtained after sintering at 830 OC.

    Keywords: superconductivity. sol-gel. Bi(Pb)SrCaCuO. WOj. MnO]
  • Pages 423-438

    the Siahkuh playa is one of the greatest deserts in Yu.d province and is located in the north-north eastern of Ardakan city. In playa regions, different sub-environments with different mineral potentials can be recognized. In Siahkuh playa, various evaporite minerals such as gypsum in different form (sugery, nodular and euhedral crystals), halite (fibrous, cylindrical, hopper-shaped crystals and ball-shaped), and sodium sulfate were indentified. Sodium su lfate (Thenardite) is a commercial chemical compound which is formed in playas environments. This compound was also found for the first time in mud flat sub-environment of SW of Siahkuh playa. In brine waters of salt lakes sub-environment of Siahkuh playa. various elements such as lithium, magnesium, calcium, potassium and sodium were detected.

    Keywords: 8iahkuh playa, evaporite minerals, gypsum, halile, Thenardite, brine waters
  • Pages 439-452

    The alka line and calc-alkaline volcanic activities in Mianch have reactivated the hydrothermal so lutions, resulting in the fonnation of epithermal mineralization in the region. The mineralized zone trending NWSE, and has been affected by NE-SW bended and folded structures. The precious and base metals mineralization are confined to structurally hended zone. Landsat-7(ETMJ data were used to study the alteration zones, structural features and to discriminate the lithological units in the region. The primary corrections were carried out on the images and the data resampled to 1 Sm. Based on spectral pattern of minerals present in the alteration system, such as chlorite, epidote, kaolinite, jarosite, geotite, hydrothermal alteration zones of the area were detected using band ratio and principle component analysis (PCA) techniques, which also well correlated with field studies. The linear and ring structural features along with lithological units were discriminated based on spectral features of minerals. Ultimately, the study reveals that the application of PCA resulted in enhancement of alteration halos. The field checks have confinned the achievement and indicate the western part of the area as potentially promising zone.

    Keywords: Landsat-7(ETM) image, mineral spectral pattern, hydrothermalalteration, lithological units discrimination, Mianeh region
  • Pages 453-470

    Dodehak granitoid stock with tonalite to granodiorite compos ition is exposed south of Dodehak vi llage, north of Ab-e-Gann (Mahalat) in Urumieh-Dorhtar volcanic belt of Iran. Based on petrography and point analysis (EPMA). plagioclase crystals show nonnal zoning with graph ic tex.ture is present. Samples from SE of the intrus ion are different and myrmekite texture is present in the rocks, while graph ic texture is absent and plagioc lases have lost their zon ing. In samples from SE of the area. mynnekite is rim type and plagioc lases show cross shape twinning. Based on whole rock XRF analyses, Rb-S i~ and K20 -Na10 diagrams show nonlinear trends and EPMA analysis indicate that plagioc lases are homogeneous albite. Such petrographical and geochemical features are evidence for alkaline metasomatism in SE of the Dodehak intrus ion.

    Keywords: granite, myrmekile, alkaline metasomatism, zoning, Dodehak
  • Mineralogy and Chromitite absence in serpentinized mantleperidotites of Jaodaq ophiolite (NE ofIsfaban Province)
    Pages 471-492

    Mantle peridotites are one of the most important rock units of
    Jandaq ophiolite that are affected by numerous,phases of dynamic and static
    serpentinization, and metamorphism. The main part of mantle peridotites is
    lherzolite. This ophiolitic association is covered by Paleozoic metamorphic
    rocks that are schist and marble. All olivines are changed to serpentine. Most
    of orthopyroxenes are bastitized and some of clinopyroxenes are changed to
    tremolite by metamorphism. Clinopyroxenes are the most resistant mineral
    against the metamorphism and alteration. Most of spinels are magnetitized,
    but in some cases the inner parts are fresh. Composition of chromian-spinels
    are the same in all mantle peridotites with CrN "" 0.46. Gabbros that intruded
    the peridotites are rodingitized. Peridotites of Jandaq ophiolite are abyssal
    peridotites that belong to spinel lherzolite facies. Crystallization temperature
    of pyroxenes in Iherzolites ranges from 1041 to I 178 DC. One of the most
    characteristics of these peridotites is absence of chromitite that relates to
    lherzolitic system of mantle, low degree of partial melting, low activity of
    mantle in continual ascending melt production, and low Cr content of
    pyroxenes.

    Keywords: Jandaq ophiolite, Manlle peridotites, Lherzolite.Serpentini:alion. Metamorphism, Chromilile
  • Pages 493-514

    Contact metamorphism in the Shahindezh Metamorphic Core
    (SMC), which is occurred due to intrusion of Pichaghchi granodiorite during
    Laramian orogeny (Upper Cretaceous), is studied here. The well deve loped
    mineral parageneses at the aureo le is quatz + plagioclase + biotite +
    cordierite ± chlorite ± K-feldspar ± muscovite ± andalusite ± sillimanite ±
    garnet. Pressure and temperature of the contact metamorphism at the SMC
    for andalusite + cord ierite -bearing assemblages (the most common
    paragenesis at the aureole) are estimated -3.5 ± 1.5 kbar and 500 ± 50°C
    using THERMOCALC computer program. Also the exact pos ition of the
    muscovi te + biot ite breakdown reaction at the PT space, is calculated.
    Temperature for muscovite-biotite breakdown was about 650 ± 40°C at 3.5
    kbar. The calculated position of the reaction curve, is in good agreement
    with publ ished experi mental data. The metape lites at the north-eastern part
    of the SMC contain hi gh-temperature assemblage quartz + biotite + garnet +
    sillimanite + plagioc lase ± cordierite ± K-fe ldspar. The mineral assemblages
    and reaction textures in the aureole rocks record temperature about <750 °C
    at the si llimanite -cordierite zone and pressure - 4 kbar, detennined using
    petrogenetic grids. In the partially molten rocks garnet porphyroblasts are
    associated with coarse-grained quartz. Cord ierites occurred both at the rims
    of res idual garnets crystallized during regional metamorphism and in the
    matrix. All cordierites are altered to pennite. Fibrolite inc lusions in the
    matrix cordierites are common.

    Keywords: Melapelites, THERMOCALC, Muscovite-biotite breakdown, Microstructure, Partial melting, Shahindezh Metamorphic Core, Iran